ΒΟΛΟΣ: Πόλη να ζεις! (Μέρος Τρίτο: Η Νέα Ιωνία της καρδιάς μας)Ένας αιώνας έχει περάσει από τότε που οι παπούδες και οι προπάπποι τους, βρήκαν καταφύγιο σε αυτόν τον τόπο, μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Ένας αιώνας και ακόμα τα σημάδια που προσδίδουν την ιδιαιτερότητα σε αυτή την πόλη φωνάζουν παντού. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ
21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2023
|
΄Ηταν Σεπτέμβριος του 1922 όταν χιλιάδες πρόσφυγες, ξεριζωμένοι από τη Μικρά Ασία, αποβιβάζονται στο λιμάνι του Βόλου. Γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, με τους μπόγους στα χέρια και το βλέμμα γεμάτο απελπισία. Κάποιοι εγκαταστάθηκαν στον Ξηρόκαμπο, στον προσφυγικό συνοικισμό, και με τον καιρό δημιούργησαν τη νέα τους πατρίδα, τη Νέα Ιωνία. Συνολικά 13.000 ήταν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην πόλη του Βόλου.
΄Ενα πλινθόκτιστο δωμάτιο και μια μικρή αυλή ήταν τα σπίτια τους, με κοινόχρηστους χώρους για τα πλυσταριά και τα αποχωρητήρια σε κάθε τετράγωνο. Το 1925 κατασκευάστηκαν τα «Τσιμεντένια», σπίτια 45 τ.μ., με δύο δωμάτια και ιδιωτικό αποχωρητήριο, για 356 οικογένειες. Ακολούθησαν τα «Τζαμαλιώτικα», σπίτια 15 τ.μ., με κοινόχρηστα αποχωρητήρια, για 104 οικογένειες. Ονομάστηκαν έτσι από την καπναποθήκη Τζαμαλή, στην οποία για μεγάλο διάστημα στεγάστηκαν πρόσφυγες. Τα «Γερμανικά» ήταν ξύλινες, λυόμενες κατοικίες 25 τ.μ., τα «Πέτρινα», που κατασκευάστηκαν το 1929, είχαν δύο δωμάτια κι ένα χολ, ενώ το 1934 χτίστηκαν τα «Καρταλέικα» (επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Καρτάλη).
Το κέντρο του Πέτρου, 1950-1955. (συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας “ΙΩΝΕΣ”)
Στους χωματόδρομους της Νέας Ιωνίας, τα απογεύματα, οι δρόμοι γέμιζαν και η γειτονιά γινόταν προέκταση του σπιτιού. Γυναίκες κάθε ηλικίας έβγαιναν στα πεζοδρόμια, με καρέκλες και σκαμνιά, κεντούσαν, αφηγούνταν ιστορίες της παλιάς ζωής, συχνά έπαιζαν «καρύδια» ή πηδούσαν «σκοινάκι» μαζί με τα μικρά κορίτσια της γειτονιάς.
Η υδροδότηση της Νέας Ιωνίας γινόταν από αρτεσιανά πηγάδια, τα οποία διοχέτευαν νερό σε 120 κοινόχρηστες βρύσες, μοιρασμένες στις γειτονιές του συνοικισμού. Σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο υπήρχε μία μόνο βρύση, κι αυτή είχε νερό λίγες μόνο ώρες κάθε μέρα. Οι βεγγέρες στη Νέα Ιωνία στήνονταν πάνω από ένα πιάτο φαΐ. Διέξοδος ήταν οι βόλτες στο Φαρδύ και στα τσιπουράδικα.
Η επίσημη ονομασία «Νέα Ιωνία», δόθηκε το 1947. Σήμερα, είναι μια πόλη από μόνη της, με φυσικό σύνορο από το Βόλο το χείμαρρο Κραυσίνδωνα και ήταν ανεξάρτητος Δήμος πριν τη συνένωσή της με το Δήμο Βόλου, όπως πρόσταξε ο «Καλλικράτης».
Η Βαγγελίστρα, η Νικάρα, το φαρδύ, τα Τζαμαλιώτικα, οι γειτόνισσες, οι ανοιχτές καρδιές και η καλωσύνη των ανθρώπων, αποτελούν ανεξίτηλα στοιχεία στο πέρασμα του χρόνου, που τους φέρνουν τόσο κοντά στις χαρές και τις λύπες τους.
Στη γειτονιά, 1955-1960. (συλλογή Παρασκευής Κοτζαγεωργίου)
Άνθρωποι από “στόφα”
Η ζωή για τους πρόσφυγες δεν ήταν εύκολη. Πολλοί εργάστηκαν ως λιμενεργάτες, ναυτικοί και αλιείς στο λιμάνι του Βόλου. Τα μικρά παιδιά δούλευαν νερουλάδες. Οι περισσότεροι εργάστηκαν στη βιομηχανία και λίγοι δημιούργησαν βιομηχανίες ή βιοτεχνίες, όπως οι Ετμεκτζόγλου από την Προύσα (βιομηχανία μεταξωτών), ο Τερζόγλου και ο Τοπιδόγλου, που έφτιαξαν χυτήρια, κ.ά. Αρκετοί έφτιαξαν κινητά μαγαζάκια πουλώντας κάθε λογής εμπόρευμα.
Οι σημερινοί απόγονοι των προσφύγων, διατηρούν αρκετά στοιχεία από τον χαρακτήρα των πατεράδων και παπούδων τους με κυρίαρχα, την εξωστρέφεια, τον αλτρουϊσμό και βέβαια τον γλεντζέδικο χαρακτήρα τους. «Σημαία» τους η εκκλησία της Ευαγγελίστριας, και η ομάδα τους, η Νίκη. Μια βόλτα στις γειτονιές της εγείρει μνήμες και δίνει την ευκαιρία να δει κανείς το παλιό και το καινούριο σε μια αρμονική συνύπαρξη.
Ο Θεόδωρος Δανιηλίδης με το χειροκίνητο μαγαζί του και αριστερά ο Ανδρέας Βαλαχής, 1930 (Συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «ΙΩΝΕΣ»).
Στον φούρνο των αδελφών Ξάνθη, 1947-1949 (Συλλογή Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «ΙΩΝΕΣ»).
Φαρμακείο Λεωνίδα Νησιώτη, επί 50 χρόνια στο "Φαρδύ", Δημοκρατίας με Ειρήνης
Στα ενδότερα...
Δύο κύριοι δρόμοι σε ανεβάζουν στη Ν. Ιωνία, η 2ας Νοεμβρίου και η Επτά Πλατανιών οι οποίες μετά τον Κραυσίνδωνα λέγονται Λεωφόρος Ειρήνης και Αναπαύσεως, αντίστοιχα. Θα περπατήσεις στην Καραμπατζάκη κατά μήκος του χειμάρρου, για να δεις το κτίριο του Μεταξουργείου, που ήταν αναπηνιστήριο κουκουλιών των αδελφών Ετμεκτζόγλου, από το 1924 και αναμορφωμένο, έχει μετατραπεί σε Μουσείο Προπολεμικής Μεταξοβιομηχανίας, ενώ στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο και τα γραφεία της ΔΟΕΠΑΠ - ΔΗΠΕΘΕ.
Το “Φαρδύ”
Η Λεωφόρος Ειρήνης, το «Φαρδύ» όπως το λένε ακόμη οι παλιοί, είναι ο δρόμος που συγκέντρωνε κάποτε όλο τον κόσμο, η περατζάδα και το νυφοπάζαρο, το αντίστοιχο με την παραλία του Βόλου. Πιο δίπλα, στην οδό Αβέρωφ, η “Νίκη”, το “Λυρικόν” και η “Αργώ” ήταν τα “σινεμάδια”, που τα πατώματά τους μούσκευαν από τα δάκρυα του κόσμου, βλέποντας Ξανθόπουλο και Μάρθα Βούρτση. Σήμερα, η Λ. Ειρήνης, μαζί με την οδό Μαιάνδρου και την Αναπαύσεως είναι οι πιο εμπορικοί δρόμοι της Νέας Ιωνίας.
“Βαγγελίστρα” μου...
Στις 14 Μαρτίου 1926, θεμελιώνεται ο πρώτος Ναός της Παναγίας Ευαγγελιστρίας, που χτίστηκε για να στεγάσει την πίστη και τα ιερά κειμήλια που έφεραν μαζί με τα λίγα υπάρχοντά τους οι μάρτυρες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Οι μικρές διαστάσεις του (15 επί
.jpg)
Ο “Συνοικισμός”
Στα δρομάκια γύρω από την εκκλησία χτυπούσε η καρδιά του «Συνοικισμού». “Καισαρείας - Σμύρνης - Εγγλεζονησίου”... ονόματα, να θυμίζουν τις χαμένες πατρίδες. Μικρά σπιτάκια, κολλημένα το ένα με τ’ άλλο, που τα χώριζαν σοκάκια, σε πολλά από τα οποία ίσα ίσα που χωρούσες να περάσεις. Σπίτια και καρδιές κοντά κοντά. Σήμερα, πολλά έχουν δώσει τη θέση τους σε νέες οικοδομές, αρκετά ακόμη μένουν εκεί, ζωντανές μνήμες. Το 1990 η Δημοτική Αρχή προχώρησε σε ανάπλαση τμήματος των «Προσφυγικών» δημιουργώντας πλακόστρωτους δρόμους, μικρές πλατείες και ανακατασκευές σπιτιών. Δίπλα στην Ευαγγελίστρια, στην οδό Χρ. Λούλη, βρίσκεται το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης.
Η... Νικάρα!
Η οδός Μαιάνδρου θα σε βγάλει μπροστά στο γήπεδο της Νίκης, της ιστορικής ομάδας που μετρά 98 χρόνια ύπαρξης (ιδρύθηκε το 1924) ως Γυμναστικός Σύλλογος Προσφύγων και σύντομα έγινε το πρώτο επίσημο ποδοσφαιρικό σωματείο της Μαγνησίας, με χρώματα το κίτρινο και το μαύρο. Η αγάπη του κόσμου γι αυτήν έχει περάσει ανόθευτη από γενιά σε γενιά. “Μόνο Νικάρα ρε!”, φωνάζουν και οι τοίχοι στα χαμηλά σπιτάκια.
Το Πανθεσσαλικό
Κατασκευάστηκε το 2004 για τις ανάγκες του τουρνουά ποδοσφαίρου των Ολυμπιακών Αγώνων. Έχει χωρητικότητα 22.307 θεατών και προσεγγίζεται εύκολα από τον περιφερειακό δρόμο. Διαθέτει διαστάσεις που του δίνουν τη δυνατότητα διεξαγωγής διεθνών ποδοσφαιρικών και αθλητικών συναντήσεων. Σήμερα, αποτελεί έδρα των ομάδων ΝΠΣ ΒΟΛΟΣ και ΝΙΚΗΣ ΒΟΛΟΥ.
Περίπατος και αθλητισμός
Από την πάνω πλευρά είναι το Πολιτιστικό Άλσος, ή πάρκο Ανδρέα Βαλαχή, προς τιμήν του πρώην δημάρχου Νέας Ιωνίας, με διαμορφωμένους χώρους για αθλοπαιδιές και περίπατο, χώρους αναψυχής, ένα πολυδύναμο πολιτιστικό κέντρο και το ανοιχτό Θέατρο. Γεμίζουμε τα πνευμόνια μας καθαρό αέρα διασχίζοντάς το, μέχρι το κλειστό γυμναστήριο και κολυμβητήριο της Νέας Ιωνίας και αμέσως μετά, στο κόσμημα της περιοχής, το Πανθεσσαλικό Στάδιο.
“Kάτσε να σε τρατάρουμε”...
Μυρωδιές από μαμαδίστικες κουζίνες, λουλουδιασμένες αυλές, νοικοκυρές να κάθονται στα πεζοδρόμια και να συζητάνε, και οι παρέες να πίνουν το τσιπουράκι τους. “Κάτσε να σε κεράσουμε ένα εικοσπενταράκι”, θα σου φωνάξει κάποιος έξω από τη “Μαρίνα”, ένα από τα πιο ιστορικά ουζερί (δεν τα λέγαν τσιπουράδικα τότε), όπου οι πρόσφυγες πίνανε ένα πιοτό πιο ελαφρύ, σαν ούζο με μπόλικο γλυκάνισο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε, ότι από ‘δω ξεκίνησε η “συνήθεια”, που πρόσθεσε στα συν του Βόλου, ένα ακόμη!
Φωτό: Πάρης Καλαφατάκης
►Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από το λεύκωμα «Μνήμες προσφύγων. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Βόλο», που επιμελήθηκε η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών Δήμου Βόλου.
Δείτε το ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ του αφιερώματος στον ΒόλΟ ΕΔΩ
Δείτε το ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ του αφιερώματος στον ΒόλΟ ΕΔΩ
|
